Vườn trái cây Lái Thiêu thuộc phường Lái Thiêu, thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương. Lái Thiêu nổi tiếng là Vườn trái cây mang hương vị đặc trưng của vùng được hình thành từ những năm 1820, với tổng diện tích trồng cây là 1.230ha và đã trở thành “Công viên của xứ Nam Kỳ”.

Vườn trái cây Lái Thiêu được hình thành bên cạnh dòng sông Sài Gòn chảy từ thành phố Hồ Chí Minh về tới thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương thì rẽ thành hai nhánh, tạo thành một cù lao nhỏ. Đất đai và cây trái ở đây quanh năm được bồi đắp và tưới mát bởi hai nhánh sông kể trên.

Cái thú vị đặc biệt của Vườn trái cây Lái Thiêu là hương thơm hòa quyện của hàng chục loại cây trái: sầu riêng, măng cụt, mít tố nữ, sa-pô-chê, mãng cầu, bòn boong… … đua nhau tỏa hương.

Toàn cảnh Vườn trái cây Lái Thiêu trải dài ngút mắt trên một địa bàn mương rạch san sát giao nối nhau dọc theo sông Sài Gòn đến tận thành phố Thủ Dầu Một. Từ điều kiện tự nhiên như trên đã hình thành nên tính chất hiền hòa, mến khách, chịu thương chịu khó của người dân nơi đây, những hình ảnh ươm trồng, chăm bón, thu trái, vận chuyển, trao đổi mua bán trên sông, đón khách thăm vườn thưởng ngoạn, cho đến thực khách thập phương tìm đến nơi đây…Tất cả đã tạo nên bức tranh về một vùng quê yên bình mang tên “Vườn trái cây Lái Thiêu”.

Vườn trái cây Lái Thiêu, nơi có đủ các loại trái ngon quả ngọt, nổi tiếng với nhiều loại trái cây đặc sản như: Sầu riêng, măng cụt, bòn boong… được trồng lâu đời ở xứ Nam Bộ.

Sầu riêng là loại trái cây đặc trưng của vùng đất phía Nam, nếu Măng cụt là trái đặc sản có thể nói là “quán quân” của Thủ Dầu Một xưa thì hương vị chất lượng múi Sầu riêng Lái Thiêu vẫn luôn được thực khách xa gần xếp vào hàng đầu trong bảng hương vị các loại trái cây ở Nam Bộ.

Ngày nay đã có nhiều nơi trồng cây Sầu Riêng với diện tích lớn, cho sản lượng cũng như chất lượng cao. Nhưng nhiều người vẫn cho rằng “Sầu riêng trồng ở Lái Thiêu là ngon hơn và mang hương vị đặc trưng”.

Mùi vị của trái Sầu Riêng rất đặc biệt, khi chín tỏa mùi hương thơm nồng gắt, tạo nên bao nhiêu câu chuyện về khen chê, ưa thích và xa lánh, nhất là đối với những người chưa quen với hương vị của trái Sầu Riêng. Nhưng nói chung đến nay, trái Sầu Riêng dường như đã chinh phục được đa phần khẩu vị thực khách cả nước và hương sầu riêng vẫn được dùng nhiều trong bánh kẹo và thức uống thông dụng.

Bên cạnh Sầu riêng còn có một loại cây trái đặc sản biểu trưng rõ nét hơn cả cho vùng đất Thủ Dầu Một – Bình Dương, đó là cây măng cụt, được trồng lâu đời và rất nổi tiếng ở miệt vườn Lái Thiêu.

Nhiều tác giả cho rằng: “măng cụt là loại trái cây xứ Thủ Dầu Một, xứ Lái Thiêu, do các cha đạo Gia Tô đem giống về có thuyết nói là từ Bá Đa Lộc hoặc linh mục Tabert”⁽⁷⁾. Nhà văn Nam Bộ Sơn Nam cũng tán đồng ý kiến trên, đã dẫn thêm cứ liệu: “Theo Melleret, cây măng cụt đầu tiên từ Mã Lai đưa đến Nam Bộ trồng ở Lái Thiêu và tại nhà thờ họ đạo Lái Thiêu”. Có người đã khẳng định: “Tới vườn trái cây Lái Thiêu, chưa ăn Măng cụt, tức là chưa biết hương vị trái cây Lái Thiêu, bởi Măng cụt ở đây ngoài sản lượng cao, còn có một hương vị thơm ngon đặc biệt mà măng cụt nơi khác không thể nào có được. Hiện tại, Lái Thiêu được xem là vùng có diện tích trồng măng lớn nhất Đông Nam Á”.

Tên “Măng cụt” có lẽ là âm Việt đọc từ các chữ Pháp là mangoustan (trái măng cụt – tiếng Anh là Mangosteen) và Mangoustanier (cây măng cụt). Người Hoa gọi măng cụt là “Sơn trúc tử” hay “mã cật”. Sau này người Huế cũng gọi trái Măng cụt là trái “Giáng Châu” – tên vua Minh Mạng đã đặt.

Được biết từ lâu cây măng cụt ở Nam kỳ đã được trồng nhiều ở Huế và cây cũng “say trái”, chất lượng khá ngon. Đặc biệt trái măng cụt ở Huế lại ra nghịch mùa với mùa măng trong Nam. “Thiết nghĩ cây măng cụt sống trên đất Kim Long (Huế) phải có từ lâu (…) cũng phải từ thời Gia Long lên ngôi, nhận sản vật hai miền cung tiến ra kinh đô. Bởi tương truyền giống măng cụt do bà Từ Dũ đem từ trong Nam ra”.

Từ lâu, Lái Thiêu - Bình Dương được biết đến là nơi có nhiều loại trái cây nhiệt đới thơm ngon nức tiếng và cũng từ đó hình thành nên các món ăn dân dã đậm chất phương Nam. Ẩm thực vùng Lái Thiêu tuy không quá cầu kì trong cách chế biến và bày trí nhưng vẫn gây ấn tượng mạnh mẽ cho thực khách gần xa bởi hương vị thơm ngon, mang dấu ấn riêng của vùng đất và con người nơi đây. Những món ăn của người Lái Thiêu là sản phẩm độc đáo của miền đất mới, là kết quả của sự giao tiếp nhiều luồng văn hóa Đông Tây, nhiều vùng miền trong cả nước tạo thành sắc thái văn hóa ẩm thực vừa đa dạng, phong phú lại vừa mang tính đặc thù. Với những giá trị đặc sắc về văn hoá ẩm thực vùng miền cùng giá trị dinh dưỡng của các món ăn, Lái Thiêu đã có nhiều món ẩm thực đặc sắc được Tổ chức kỷ lục Việt Nam công nhận là món ăn đặc sản, trong năm 2022 món Gỏi gà măng cụt Lái Thiêu, Lẩu bò nhúng mắm ruốc, Nem Lái Thiêu, mứt gừng Bình Nhâm…được công nhận là món ăn đặc sản của Bình Dương.

                                                                                                               TTXTDL