Tín ngưỡng thờ bà Thiên Hậu là một trong tín ngưỡng được du nhập theo những bước chân của những người Hoa đến với vùng đất Nam Bộ cách nay gần 300 năm. Do đó, có rất nhiều miếu Bà Thiên Hậu mà người Việt quen gọi là chùa Bà Thiên Hậu hay chùa Bà được xây dựng ở khắp các tỉnh Nam Bộ và thường là ở các đô thị thương mại sầm uất. Lái Thiêu từ lâu đã là một đô thị thương mại sầm uất và là nơi cư trú của khá nhiều người Hoa nên từ đó mà có lẽ chùa Bà Thiên Hậu đã được xây tại đây. 

Không ai xác định chính xác khi người Hoa đến Lái Thiêu đã xây chùa vào năm cụ thể nào nhưng cũng có thể ước tính ngôi chùa đã có lịch sử là khoảng trên dưới 100 năm. Chùa Bà Lái Thiêu hiện tại ở phường Lái Thiêu thờ Thiên Hậu Thánh Mẫu có tên là Thiên Hậu cung (天 后 宫) nằm trên đường Châu Văn Tiếp. Chùa được tôn tạo lại vào năm 1971. Bên trong Thiên Hậu cung có một chuông đồng là đồ thờ tự cũ còn lại ghi niên hiệu: Đồng Trị năm thứ chín ( 同 治 九 年) tức năm 1870.

Có rất nhiều truyền thuyết và giai thoại nói về Bà Thiên Hậu. Theo học giả Vương Hồng Sển thì Bà Thiên Hậu vốn có tên thật là Lâm Mặc Nương, sinh năm 1044, tại đảo Mi Châu, tỉnh Phúc Kiến. Bà được mẹ mang thai tới 14 tháng mới sinh bà ra đời, điều này được xem là một chuyện vô cùng lạ lùng trên đảo. Tuy nhiên, lạ lùng hơn là sau khi ra đời ít lâu, những năm tháng tuổi còn nhỏ, Lâm Mặc Nương liền bộc lộ khả năng thiên bẩm của mình ở lĩnh vực thiên văn khi thường xuyên nhìn sao trời đoán thời tiết, giúp đỡ dân chúng ngư phủ trong vùng. Một hôm khi cha và các anh của bà trong lúc đi đánh cá, không may thuyền bị nhấn chìm. Khi đó, bà đang ngồi dệt lụa ở nhà thì bỗng nhiên mắt nhắm mắt lại và đưa tay ra phía trước như đang cố níu kéo một vật gì đó. Sau đó bà được mẹ thông báo rằng cha đã mất và chỉ cứu được hai anh. Từ đó, dân chúng trong vùng mỗi khi ra biển thì hay đến xin bà phù hộ bình an. Năm 27 tuổi, bà mất và được vua Tống sắc phong là Thiên Hậu Thánh Mẫu. Ngoài ra, cũng có nhiều sử liệu khác ghi chép về cuộc đời bà, cũng gần giống như trên chỉ khác về năm sinh (những tài liệu này ghi bà sinh năm 960) và khả năng huyền diệu của bà còn vượt xa hơn. Chẳng hạn như việc năm 16 tuổi, Lâm Mặc Nương lượm được 2 miếng "Đồng phù" ở dưới giếng nước và tập luyện theo, nên trở thành có phép lạ và nổi danh từ đó qua những sự việc được cứu người vượt biển và thu phục và cảm hóa các vị ác thần là Thuận Phong Nhĩ và Thiên Lý Nhãn. Ngoài ra bà còn thường dùng năng lực thần thánh của mình để cứu giúp dân.

Cũng như những ngôi chùa Bà Thiên Hậu khác thì chùa Bà Lái Thiêu được trang trí mang đậm dấu ấn văn hóa Trung Hoa. Từ những thiết kế tổng thể cho đến những thiết kế chi tiết, chùa sử dụng những tông màu nổi bật với 3 màu chính là đỏ, nâu và vàng. Hai bên lối vào chánh điện có trang trí hai chiếc đèn lồng lớn. Mái trước cửa chánh điện lợp ngói âm dương với những đường chỉ đắp nổi, trang trí lưỡng long tranh châu, cá chép hóa rồng. Bên trong còn có tượng một số vị thần trong văn hóa Trung Hoa, các bức tranh tiêu biểu thể hiện triết lí âm dương và một số điển tích. Giữa chánh điện đặt tượng bà Thiên Hậu rất trang nghiêm, bàn thờ được trang trí trái cây, đèn và luôn được giữ gìn sạch sẽ. Vào những dịp đặc biệt, chùa còn được trang trí thêm đèn lồng, nhang vòng.

Ngôi chùa Bà Thiên Hậu ở Lái Thiêu tuy không nổi danh như những ngôi chùa Bà Thiên Hậu ở các địa phương khác nhưng cũng là một địa điểm tâm linh mà bạn không nên bỏ qua nếu có dịp về thăm vùng đất Lái Thiêu. 

TTXTDL - Huỳnh Trần Huy